فردوسی

( 942-1020 ميلادی)

(320-398هجری خورشيدی)

 ابوالقاسم  فردوسی  که او را حکیم  نيز  نامیده اند از بزرگترین  شاعران  جهان  و  بزرگترین
حماسه سرای ایرانی است.  تنها اثر او شاهنامه  شامل داستانهايی است  که مردم در گذشته سينه  به سينه نقل کرده اند.   فردوسی اين داستانها  را جمع آوری کرده  و به نظم  درآورده  است.

فردوسی  باز مانده ی  یکی از خانواده های  کشاورز ایران در توس  تابران خراسان  بوده  و  در آغاز زندگی ، آسوده  می زیسته است. او مانند همه ی خانواده های زمیندار، به  گردآوری  تاریخ ایران دلبستگی  داشت  و از جوانی  به  گردآوری  و سرودن آن ها پرداخت.

مثلا می دانیم که داستان بیژن و منیژه را در جوانی از همسر خود شنیده  و  سروده است.  در این  زمان او تحت  تاثیر کسی نبود  و با انگیزه ی  خود به  اين  کار می پرداخت، اما پس از کشته شدن  دقیقی  که گشتاسپ نامه  و ظهور زرتشت را سروده  بود ، و نیز پس از آن  که  شاهنامه ی  ابومنصوری ( به نثر)  و احتمالا چند  منبع دیگر به دستش افتاد،  در تصمیم  خود راسخ  شد  و خواست  که  به هر بهائی  شده  اثر پهلوانی  خود را  به  کاملترین  شکل  در آورد.

بعد از حمله ی عربها به ايران ، زبان عربی در فارسی رخنه کرد  و زبان مردم ايران  نيز  مانند زبان مردم عراق کم کم  داشت  به عربی تبديل می شد.  عربها ايرانيان  را  عجم می ناميدند.
می توان گفت که  فردوسی  با  سرودن شاهنامه ، زبان فارسی  را  از خطر نابودی  نجات  داد.

بسی رنج بردم در اين  سال  سی                              عجم زنده کردم بدين پارسی

نميرم از اين پس که من  زنده ام                               که  تخم  سخن را پراکنده ام

 

فردوسی مردی با اراده و باپشتکار بوده  و گذشته از این برای پیش بردن مقصود  خود همه ی دشواری های زندگی ، از جمله تنگدستی را تحمل کرده است. گذشته از این او مردی  وطن پرست بود  و از جمله انگیزه های او برای سرودن شاهنامه ، احساسات میهن پرستانه ی او بوده است.
او مردی  خردمند بود  و در ستایش خرد  و دانش بسیار سروده است. 
فردوسی همچنين  داد ( يعنی عدالت)  را بسيار ستوده است  و پادشاهان را نيز مانند ديگران  به  دو دسته ی  دادگر  و  بيدادگر تقسيم کرده است  و بعد از بررسی آنها نتيجه گرفته است  که  در تاريخ ، تعداد پادشاهان بيدادگر و زورگو بيشتر بوده است.  

 شاهنامه ی فردوسی

شاهنامه دارای شصت هزار بیت است  و برای نوشتن آن سی وپنج سال کار شده است.

شاهنامه ازقدیمترین زمان ها به زبان های گوناگون ترجمه شده است. در حدود 1200 میلادی به عربی، درحدود 1500 به ترکی، در سده ی شانزدهم به گرجی در سده ی نوزدهم به زبان فرانسه    و در سده ی  بیستم به بسیاری از زبانها، ازجمله آلمانی، انگلیسی، روسی، و خلاصه ی  آن  به بسیاری زبان های  دیگر از جمله  به دانمارکی  و سوئدی  ترجمه شده است. بخش های  کوچکی   از آن هم جزو شاهکارهای ادبیات جهان به زبان های بسیاری  ترجمه و از جمله برای  کودکان منتشر شده است.

شاهنامه دارای دو قسمت است:

قسمت اول -  بخش پهلوانی  که  گویای  دوره های  پادشاهان  پیشدادی  و کیانی است.  بزرگترین قهرمان شاهنامه یعنی رستم ، پسر زال  زر، در این دوره  می زیسته  و عمری  دراز و شگفت آور داشته است. بخش بزرگی از این قسمت  با حماسه ها  و اساطیر هند  سازگار و حتی همسان است. مثلا درشاهنامه جمشید (در اوستا ییمه) همان یمه  در اساطیر هند  است  و فریدون شاهنامه ( در اوستا ترئتئونه ) همان ثرئتئونه در اساطیر هند است.
این بخش  مهمترین  و جالب ترین بخش شاهنامه است.

قسمت دوم - بخش تاریخی که شامل خلاصه ای از تاریخ ایران از دوره ی هخامنشی  تا  پایان    دوره ی ساسا نی است، اما دوره ی  ساسانی آن مفصلتر است  و با شکست سپاه ایران  و مرگ یزدگرد سوم پایان می پذیرد.

شاهنامه ی فردوسی  چه  در زمان پادشاهی  پهلوی  و چه  در جمهوری اسلامی  بارها  مورد  تحريف  و دستکاری  قرار گرفته است.

 پرسش:

 1-  فردوسی در چه سالی به دنيا آمد و کی درگذشت ؟

 2 - کتاب فردوسی چه نام دارد؟

 3 - عجم يعنی چه ؟

 4 - فردوسی چگونه مردی بود ؟

 5 - در زمان فردوسی چه خطری زبان فارسی را تهديد می کرد؟

 6 - سرودن شاهنامه چند سال طول کشيد؟

 7 - شاهنامه دارای چند بيت است؟

 8 - شاهنامه به چه زبانهايی ترجمه شده است؟

 9 - دا چه معنی دارد و دادگر کيست ؟

 10 - به نظر شما چرا شاهنامه ی فردوسی را دستکاری کرده اند؟

 تمرين :

1 - کلمه های مرکب زير از چه واژه هايی درست شده اند؟

     شاهنامه  -   حماسه سرا  -   گردآوری  -  دادگر  -  پيشدادی  -  بيدادگر

 2  - سه کلمه ی بنويسيد که پسوند  سرا  داشته باشند.

 3 - سه کلمه ی مرکب بنويسيد که پسوند گر داشته باشند.

 4 - سه کلمه ی مرکب بنويسيد که پيشوند پيش داشته باشند.